Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleeğlenceli bir düzen değildir. Ahbaplık, toplum süresince insanoğluın filvaki kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak sinein vardır. Türe kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene oturtmak, toplumsal hayatın gerçekleşmesini yağdırmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin içinsına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, pekâlâ yakınlarında kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum süresince insanoğluın gidiş ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her gün mümkündür. “İşte dostluk, beniâdem davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir yol, bir bütündür.” İnsan-beniâdem, beniâdem-tabiat ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru sinein evrensel ilkelerle güvence altına tuzakınmasıdır. Ahbaplık, beşeriyet seviyesi sinein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biröte düşünce ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, toplum sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten ufuklerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini yağdırmak maksadıyla konulan ve hep gücüyle desteklenen kaide, pay ve kanunların hepsidür. Elan münteşir bir teşhismıyla dostluk, adalete yönelmiş toplumsal yaşyalnız düzenidir. Ahbaplık Lügat Mazmunı Ahbaplık kelimesi Arapça “pay” kökünden gelir ve pay kelimesinin çoğkebir olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “pay” kelimesinin çoğkebir “beddua’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na nazaran dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” demeı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk demeında da kullanılır. Teknik Mazmunı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu sinein hala doyurucu bir teşhism yapılamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok akseptans edilen teşhismı ise: “Muayyen bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) rabıtlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak dostluk, kendi süresince esas olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri sayfa yer kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile ülke yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Anayasa Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun mirlıca madun dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik ülke aracılığıyla güvenceye tuzakınmış ve cebri yaptırımlara mevla olmasıdır. Ahbaplık kuralları beniâdem davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun değer kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle model nitelikteki cümle durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık yerında yaptırım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek sinein kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamlamayı ve korumayı yalnızçlayan yaptırımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları dikilmek sinein kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve finans cezaları; esas hukukunda siyasetten men, vurgun kapatma; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları kadar muaddel dostluk dallarında muaddel yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut siyasal ufukleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan dostluk, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal bir yaşyalnız düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, teamül yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun toplumsal hayatı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve güvenlik süresince bir arada yaşamalarını sağlamlamaktır. 2. Uygulamalı Yarar (Içtimai İhtiyaçların Katlanması) Hukukun teamül amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile toplum süresince yaşayan insanoğluın, birbirleri ile oluşturmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın yapısından meydana gelen ihtiyaçlarını içinlamaya çtuzakışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile doğum, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni hayatın esas gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanın saf yapısına ve bundan sonra mevrut gereksinimlerine münasip edinmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de kapalıdır; iktisadi yokluklara uymalı ve onları içinlamalıdır. 3. Türe Ahbaplık bu fonksiyonu ile belli bir organizasyon altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak başlıca kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa teşhismıyla adalet, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) edinmek üzere iki muaddel anlamda kullanılır. Türe aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet demeında kişisel bir özelliği deyimler. Nüfus her gün haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni iletmek uğrunda baki ve değanlayışmez bir çaba gösterir. İşte bu gidiş ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet kavramı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilişik biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk yerında hukuki değer olarak nutuk konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Sosyete sineindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini sineeren kurallar cümleü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve işletmek yerinde bulunmuş olduğuna nazaran, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir değer niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir toplum düzenini sineerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lazım bulunan düzeni mukayyet olmak, gerekse onu değanlayıştirmeyi meşrulaştırmak sinein her gün adalete mirvurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta içinmıza kurulu dostluk düzenlerinin asli örneği, olması gereken dostluk demeında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, bulunan dostluk düzenlerinin namına münasip olup olmadığı açısından bir değer ve değerlendirme ölçüsü evet. Gene bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve menfi içinlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon balans süresince olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Normal olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal yaşyalnız uyacak, hem de bu toplumsal hayatın amerikan barış süresince sürebilmesi sinein bir düzen görünümünü sağlamlamaya çtuzakışacaktır.